Niedostępne góry i lasy obecnej Bośni, pełne skarbów, o których Słowianie długo nie mieli pojęcia, stanowiły jednak obszar peryferyjny dla kilku wiekowych zmagań, jakich doświadczyły Bałkany, kiedy powstawały i upadały kolejne krainy, banaty, księstwa i królestwa Chorwatów, a przede wszystkim Serbów. Zmagań, przy których chaos naszego rozbicia dzielnicowego wygląda dość niewinnie.
Serbowie sięgali po Dalmację z jednej strony, i po Dunaj oraz ziemie Greków z drugiej strony, na początku XII wieku uzyskując niezależność swojego Kościoła prawosławnego od Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Serbski kościół autokefaliczny związany został z dynastią panującą Nemanjićów, co przyniosło szybki rozwój polityczny i kulturalny ziemiom serbskim.
Bośnia stanowiła księstwo lenne, zależne to od władcy Zety, królestwa serbskiego w obecnej Czarnogórze, to od Bizancjum, to od Węgrów. Władał nią namiestnik, noszący tytuł bana. Ban był zarządcą i dowódcą wojskowym na nadanym mu obszarze.
W końcu XII wieku ban Kulin został lennikiem węgierskim, jednak dążył do uzyskania całkowitej niezależności. Wybrał do tego specyficzny sposób: usiłując znaleźć przestrzeń pomiędzy prawosławnym Bizancjum a katolickimi Węgrami, postawił na — nomen omen — trzecią drogę, herezję dalmatyńskich bogomiłów, zwanych patarenami.
Bogomiłowie nie uznawali chrztu świętego i wyznawali ascetyczny tryb życia, wierząc, że świat materialny stanowi dzieło szatana i odrzucając własność. Ten ostatni dogmat jednakże z biegiem czasu złagodniał, w miarę, gdy kościół bośniacki przyjmował od feudałów i bana poważne nadania ziemskie.
Ich zadomowienie się w Bośni ułatwiła wątła do tamtej pory struktura kościoła katolickiego. Nie była to w ostatecznym rozrachunku decyzja fortunna dla Bośni, ale i tak Kulina bana mocno przebił dwadzieścia lat później nasz Konrad Mazowiecki, zapraszając Krzyżaków na pogranicze Prus.
Przez pewien czas wszystko szło dobrze, kolejnym władcom Bośni udawało się nie tylko utrzymywać niezależność, ale również poszerzać jej granice. Ban Stefan II Kotromanić władał już rozległym terytorium „od Sawy do morza, od Cetiny do Driny”.
Warto zauważyć, że jego żoną została Elżbieta, córka Kazimierza, księcia inowrocławsko-gniewkowskiego, a stało się to za pośrednictwem królowej węgierskiej, Elżbiety Piastówny, córki Władysława Łokietka. Ban Stefan II, za wcześniejszym przykładem Serbów sprowadził do Bośni górników saskich z Siedmiogrodu, by odtworzyć tutejsze kopalnie rud i kruszców, budowane przez Rzymian, a porzucone w czasach wędrówki ludów.
Handlem na bośniackich szlakach zajmowali się głównie kupcy z Raguzy (Dubrownika). Dochody rosły, państwo rosło.